Alzheimer hastalığı: nedenleri, belirtileri, tedavisi.

Alzheimer hastalığı, halk arasında bunama olarak bilinen, unutkanlıkla başlayıp zamanla belirtilerin geri dönülmez bir şekilde kötüleşmesi yönünde ilerleyen, korkutucu bir hastalıktır. Alzheimer hastalığı, kalıtsal olarak veya sonradan oluşabileceği gibi beyinde amiloid denilen proteinlerin birikmesi sonucunda oluşan, demansın en yaygın ve ilerlemiş hali olan bir beyin bozukluğudur. Demans; hafıza, düşünce ve davranışları olumsuz yönde etkileyen beyin hasarları veya hastalıkları yüzünden oluşan durumlar için kullanılan daha kapsamlı bir terimdir. Beyinde meydana gelen bu değişimler, günlük yaşamı olumsuz yönde etkilemektedir.

Amerikan Alzheimer Derneği’nin ortaya koyduğu 2015 yılı verilerine göre, dünya genelinde erken ve geç evre Alzheimer hastalığı teşhisi konulanların sayısı 35,26 milyon iken bu sayının 2030 yılında 56,55 milyonu, 2050 yılında ise 106,23 milyonu bulacağı öngörülmektedir.

Amerikan Alzheimer Derneği, bütün hafıza kayıplarının Alzheimer hastalığı olmadığını, ancak %60-80’i kadarından Alzheimer hastalığının geliştiğini bildirmiştir. Bu hastalığa sahip çoğu insana, 65 yaş sonrasında teşhis konulmaktadır. 65 yaş öncesinde konulan teşhisler ise nadir olmakla birlikte Alzheimer hastalığının erken başlangıcına işaret etmektedir.

 

Alzheimer hastalığının belirtileri nelerdir?

Her insan, zaman zaman bir şeyi unutma veya hatırlamakta zorluk çekme gibi olaylarla karşı karşıya kalabilmektedir. Fakat Alzheimer hastaları, yaşla birlikte süreklilik arz eden ve de zamanla kötüleşen belirli davranış ve belirtiler sergilerler. Bu belirtiler:

 

• Günlük işleri etkileyen hafıza kaybı (plan yapma, randevu hazırlama, eşyaların kaybedilmesi vb.).
• Bilinen görevleri yerine getirmede sorun yaşamak (mikrodalga fırınının kullanımı).
• Problem çözmede zorluklar yaşamak.
• Konuşma veya yazmada zorluklar yaşamak.
• Zaman veya yer kavramının bozulması, çevreye uyum yeteneğinin kaybı.
• Muhakeme gücünün zayıflaması.
• Kişisel temizliğin azalması.
• Duygudurum ve kişilik değişiklikleri.
• Arkadaşlardan, aileden ve toplumdan uzaklaşmaktır.

 

Alzheimer hastalığının nedenleri ve risk faktörleri nelerdir?

Uzmanlar, Alzheimer hastalığının tek bir nedeni olmadığını belirtmiş fakat bu hastalığa neden olabilecek belirli risk faktörlerini tanımlamışlardır:

• Yaş: Alzheimer hastalığına yakalananların çoğu, 65 yaş veya üstü olan kişilerdir.
• Aile öyküsü: Ailede Alzheimer hastalığına yakalanmış bir yakınınız varsa, sizin de bu hastalığa yakalanma olasılığınız vardır.
• Genetik: Belirli genlerin, Alzheimer hastalığı ile bağlantılı olduğu bildirilmiştir.

Bu risk faktörlerinden bir veya daha fazlasına sahip olmak, sizin de kesinlikle Alzheimer hastalığına yakalanacağınız anlamına gelmemektedir. Burada, muhtemelen hem genetik hem de çevresel faktörlerin birlikte rol oynadığı düşünülmektedir.

 

Alzheimer hastalığının teşhisi nasıl yapılır?

Alzheimer hastalığının tanımlayıcı tek bir teşhis yöntemi vardır; o da öldükten sonra kişinin beyin dokusunun incelenmesidir. Fakat doktorunuz, bilişsel yeteneklerinizi değerlendirmek, demansı teşhis etmek ve diğer tanıları elemek için bazı muayene ve testleri uygulayabilir ve size şunları sorabilir:

• Hastalığın belirtileri.
• Ailenizin sağlık öyküsü.
• Geçmişteki veya günümüzdeki diğer sağlık durumlarınız (yüksek tansiyon, şeker ve kalp hastalıkları, yüksek kolesterol diğer risk faktörleri arasındadır).
• Diyetiniz, alkol tüketiminiz veya diğer yaşam tarzı alışkanlıklarınız.

Ayrıca doktorunuz, size bilişsel durumunuzu ölçen testler de uygulayabilir. Bu testler, doktorunuzun kısa ve uzun süreli belleğinizi, zaman ve mekan kavramlarına uyum yeteneğinizi değerlendirmesine yardımcı olabilmektedir. Bunun için doktorunuz size örneğin şunları sorabilir:

• O gün günlerden hangi gün olduğunu.
• Başbakanın kim olduğunu.
• Kelimelerden oluşan kısa bir listeyi hatırlamanızı isteyebilir.

Bununla birlikte doktorunuz, tansiyonunuzu, kalp atış hızınızı ve vücut sıcaklığınızı da ölçmek isteyebilir. Bazı durumlarda, laboratuvarda incelenmesi için idrar ve kan örnekleri toplayabilir. Parkinson hastalığı veya felç gibi diğer olası tanıları elemek için refleksler, kas tonusu ve konuşma gibi özelliklerinizi incelemek için nörolojik muayene yapabilir. Ayrıca manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi beyin görüntüleme tekniklerinden de faydalanmak isteyebilir.

 

Alzheimer hastalığı nasıl tedavi edilir?

Alzheimer hastalığının kesin bir tedavi yöntemi yoktur. Ancak doktorunuz, size belirtileri hafifletmek, hastalığın ilerlemesini olabildiğince yavaşlatmak ve yaşam kalitenizi artırmak için ilaç tedavisi ve birtakım yaşam tarzı değişiklikleri önerebilir. Doktorunuza, size uyan en iyi tedavi seçeneklerinin ne olduğunu danışın. Bireysel farklılıklar nedeniyle her hastanın sağlık durumunun farklı olabileceğini unutmayın.

İlaç tedavisi:

• Erken evre Alzheimer hastalığında, doktorunuz donepezil (Aricept) veya rivastigmine (Exelon) gibi ilaçları reçete edebilir. Bu ilaçlar, beyinde asetilkolin denilen nörotransmitterin yüksek seviyelerde tutulmasına ve sürekliliğinin sağlamasına yardımcı olur. Asetilkolin, öğrenmeyi ve hafıza gücünü artırır ve beyin için oldukça önemlidir.
• Orta ve ileri evre Alzheimer hastalığında, doktorunuz donepezil (Aricept) veya memantin (Namende) reçete edebilir. Bu ilaçlar, beyindeki glutamat seviyelerinin düzenlenmesine, belirtilerin ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olur.
• Ayrıca doktorunuz, depresyon, huzursuzluk, gerginlik veya halüsinasyonların tedavi edilmesine yardımcı antidepresan, anksiyolitik veya antipsikotik ilaçlar reçete edebilir.
• Bazı insanlar, E vitamininin de bu hastalığın tedavisinde etkili olabileceğini düşünmektedir. E vitamini veya diğer takviyeleri kullanmadan önce mutlaka doktorunuza danışın. Çünkü bu takviyeler, tedavi süresince kullandığınız bazı ilaçlarla etkileşime girebilir.

Yaşam tarzı değişikliği:

İlaç tedavisinin yanı sıra yaşam tarzınızda yapacağınız bazı değişiklikler de hastalığınızı idare edebilmek adına fayda sağlayabilir. Örneğin doktorunuz, size şu konularda taktik geliştirmenize yardımcı olabilir:

• Görevlere odaklanmak.
• Bilinç bulanıklığını azaltmak.
• Meydan okumayı, öfkeyi engellemek.
• Her gün yeteri kadar dinlenmek ve kaliteli uyumak.
• Düzenli egzersiz yapmak.
• Sakin kalmak için stres yönetimi.
• Yeni şeyler öğrenmek.
• Sağlıklı diyet uygulamak.